สารคดี บึงพลาญชัย
ร้อยเอ็ดเพชรอีสาน พลาญชัยบึงงาม
เรืองนามพระ สูงใหญ่ ผ้าไหมชั้นดี
สตรีโสภา ทุ่งกุลาสดใส งานใหญ่
เมืองร้อยเอ็ดเป็นจังหวัดที่มีบึงอยู่กลางเมือง น้ำในบึงใสสะอาดเต็มเปี่ยมตลอดปีประชาชน ในจังหวัดร้อยเอ็ดเคยร่วมแรงร่วมใจกันขุดลอกบึงครั้งหนึ่ง ใน พ.ศ. 2470โดยใช้กำลังคนนับหมื่นนอกจาก นั้นบนเกาะกลางบึงยังเป็นที่สถิตของเจ้าพ่อมเหศักดิ์หลักเมืองซึ่งประชาชนเคารพนับถือมากเกาะกลาง บึงจึงเป็นสัญญาลักษณ์ของความยึดมั่นและสามัคคีพร้อมเพรียงกันของจังหวัดมีเรื่องเล่าสืบกันมาว่า ร้อยเอ็ดเป็นเมืองโบราณสมัยพุทธศักราชล่วงไปได้ประมาณ100 ปีเศษ
บึงพลาญชัย ตั้งอยู่บริเวณกลางเมืองร้อยเอ็ด ถือเป็นสัญลักษณ์ของจังหวัด มีลักษณะเป็นเกาะอยู่กลางบึงน้ำขนาดใหญ่ มีเนื้อที่ประมาณ 200000 ตารางเมตร เป็นสถานที่พักผ่อนหย่อนใจ ตกแต่งเป็นสวนไม้ดอกขนาดใหญ่ มีพันธุ์ไม้ต่างๆ ร่มรื่น และในบึงน้ำมีปลาชนิดต่างๆ หลายพันธุ์ มีเรือจักรยานน้ำและเรือพายไว้บริการประชาชนพายเล่นในบึง ค่าเช่าลำละ 50 บาท ต่อ 1 ชั่วโมง นอกจากนั้นยังใช้เป็นสถานที่จัดงานเทศกาลของจังหวัด รวมทั้งจัดมหรสพต่างๆ
ภายในบึงพลาญชัยยังมีสิ่งก่อสร้างที่น่าสนใจคือ ศาลเจ้าพ่อหลักเมือง เป็นของคู่บ้านคู่เมืองที่ชาวร้อยเอ็ดเคารพนับถือ และเชื่อว่าเจ้าพ่อจะช่วยดลบันดาลให้ชาวเมืองมีความสุข คิดสิ่งใดสมปรารถนาตามที่ต้องการ จึงเป็นสถานที่อีกแห่งหนึ่งที่ชาวเมืองร้อยเอ็ดจะพากันมากราบนมัสการขอพรเป็นประจำพระพุทธรูปปางลีลาขนาดใหญ่ กลางสวนดอกไม้ พานรัฐธรรมนูญ และนาฬิกาดอกไม้ ภูพลาญชัย มีลักษณะเป็นน้ำตกจำลอง และรูปปั้นสัตว์ต่าง ๆ คล้ายสวนสัตว์ สนามเด็กเล่น และ สวนสุขภาพ เป็นสวนออกกำลังกาย เพื่อให้ประชาชนได้ออกกำลังกาย อันเป็นการเสริมสร้างพลานามัยแก่ชาวร้อยเอ็ด
ก่อนที่จะมาเป็นบึงที่สวยงามแห่งนี้ได้มีการบูรณะขุดลอกหลายครั้ง พอสรุปได้ ดังนี้ พ.ศ.2469 (31 ก.ค. – 2469 – 31 ม.ค. 2417 โดยการนำของอำมาตย์เอก พระยาสุนทรเทพกิจจารักษ์ ผู้ว่าราชการจังหวัดร้อยเอ็ด ได้ขอความร่วมมือจากราษฎรทุกอำเภอ มาช่วยกันขุดลอกและทำถนนรอบบึงให้ชื่อว่า ถนนสุนทรเทพกิจจารักษ์ ในปัจจุบันใช้เป็นที่ตั้งสำนักงานเทศบาลเมืองร้อยเอ็ด ระหว่าง พ.ศ.2479-2499
พ.ศ.2506 ได้มีการขุดลอกบึงให้ลึกลงโดยจ้างแรงงานคนขุดลอก
พ.ศ.2509 มีการขุดลอกโดยใช้เครื่องจักรกลเข้าช่วย ได้นำดินถมพื้นเกาะกลางบึงให้สูงขึ้นและสร้างเกาะเล็ก ๆ ขึ้นทางด้านทิศเหนือ และทิศตะวันตกอีก 2 เกาะ
พ.ศ.2526 ได้มีการขุดลอกบึงพลาญชัยครั้งยิ่งใหญ่ในประวัติศาสตร์พร้อมด้วยการขุดลอกคูเมืองทุกด้านโดยการใช้เครื่องจักรกลทั้งภาครัฐบาลและเอกชนช่วยกัน โดยการนำของนายธวัชชัย สมสมาน ผู้ว่าราชการจังหวัดร้อยเอ็ด พลเอกเกรียงศักดิ์ ชมะนันท์ ส.ส.ร้อยเอ็ด และคณะเทศมนตรีเมืองร้อยเอ็ด ชุด นายสุพาสน์ ธนะแพสย์ เป็นนายกเทศมนตรี นายจรัส อิฐรัตน์ และนางสมพิศ ทรัพย์ศิริ เป็นเทศมนตรี
พ.ศ.2527 โดยการนำของนายปรีชา คชพลายุกต์ ผู้ว่าราชการจังหวัดร้อยเอ็ด และคณะเทศมนตรีเมืองร้อยเอ็ด ชุดของ นายสุพาสน์ ธนะแพสย์ ได้ดำเนินการขุดลอกและปรับปรุงบึงพลาญชัยโดยแบ่งออกเป็น 2 ส่วน คือ
1. ส่วนที่เป็นน้ำ ได้สูบน้ำจากคลองรอบเมืองเข้าบึงจนเต็ม แล้วจัดทำโครงการปล่อยปลาขึ้น โดยได้รับความร่วมมือจากประมงจังหวัดร้อยเอ็ด และข้าราชการทุกสังกัด พ่อค้า ประชาชนช่วยกัน ปัจจุบันมีปลาจำนวนมหาศาล
2. ส่วนที่เป็นเกาะใหญ่กลางบึง และรอบบึงปรับปรุงเป็นสวนสุขภาพ สำหรับประชาชน ได้ออกกำลังกายและเป็นที่พักผ่อนหย่อนใจ ประกอบด้วย
2.1 จุดฝึกออกกำลังกาย 12 จุด
2.2 สวนสัตว์จำลอง
2.3 ปรับปรุงถนนภายในเกาะ และจัดหาม้าหินขัดจากการบริจาคของประชาชน หน่วยราชการทั่วไปไว้บริการนั่งพักผ่อน
2.4 ปรับปรุงส่วนหย่อมและสนามเด็กเล่น
2.5 สร้างประตูเข้าบึงพลาญชัย 3 ด้าน ด้วยการบริจาคของประชาชน
2.6 ขอบบึงพลาญชัยปลูกต้นไม้ประดับไม้ยืนต้น และทำแปลงดอกไม้ มีม้านั่งหินอ่อนวางเรียงรายไว้เป็นระยะ โดยรอบบึงให้ความร่มรื่น
พ.ศ.2538 บึงพลาญชัยได้มีการพัฒนาครั้งใหญ่อีกครั้งโดยการปรับปรุงพนังกั้นดินรอบเกาะและรอบบึงทั้งหมดให้เป็นคอนกรีตเพื่อป้องกันการกัดเซาะและการพังทลายของดิน ในสมัยนายบรรจง โฆษิตจิรนันท์ เป็นนายกเทศมนตรี เมืองร้อยเอ็ดและภายใต้การสนับสนุนของนายอนุรักษ์ จุรีมาศ ส.ส.จังหวัดร้อยเอ็ด นอกจากนี้ยังได้มีการปรับปรุงพัฒนาด้านอื่น ๆ ไปพร้อม ๆ กัน เช่น จนมาเป็นบึงที่สวยงามจนถึงทุกวันนี้อันเป็นที่ภูมิใจของชาวจังหวัดร้อยเอ็ดมาก
กิจกรรมของผู้คนที่อยู่รวบๆบึงโดยเฉพาะตอนเย็น ในช่วงเวลา 6 ได้มีการออกกำลังกายประกอบดนตรีแอโรบิคด๊านซ์ ซึ่งได้รับความสนใจจากประชาชน ทั้งเยาวชน และ ประชาชนทั่วไปเป็นอย่างดี โดนได้ความรวมมือจาก เทศบาลได้จัดพนักงานครุเทศบาลที่มีความสามารถด้านกีฬา นำกายบริหารและออกกำลังกาย
